Hoe kunnen we de egel helpen?

Onderzoek toont aan dat het aantal egels in Vlaanderen binnen een decennium gehalveerd is. Het drukke verkeer heeft hier een sterk negatieve invloed. Helaas zie je langs onze Vlaamse wegen vaak verkeersslachtoffers, een trieste realiteit die waarschijnlijk ook in andere dichtbevolkte regio's voorkomt. Elk jaar verliezen we op die manier duizenden egels, vooral tijdens de zomermaanden juni, juli en augustus, wanneer de mannetjes op pad gaan om een partner te vinden.

Herken de egel 

Zijn stekelige uiterlijk valt meteen op. De rug en zijden zijn bedekt met 6000 tot 9000 geelbruine tot bruinzwarte stekels. De egel behoort tot de meest primitieve soorten en is door de eeuwen heen nauwelijks veranderd.

Deze zachtaardige wezens hebben geleerd om dicht bij de mens te leven, waarbij ze onze tuinen als favoriete plek kiezen. Ze zoeken daar voornamelijk naar een schuilhoekje en eten. Als fervente insectenverslinders smullen ze van spinnen, muggen, duizendpoten, kevers, regenwormen en slakken die zich in de bodemlaag verstoppen. Dit maakt hen welkome bezoekers in de tuin en moestuin! Af en toe genieten ze ook van een muis of kikker, en ze zeggen ook geen nee tegen bessen, eieren of restjes van de keukentafel.

Egels zijn voornamelijk nachtdieren en kunnen in één nacht enkele kilometers afleggen. Hun zicht is beperkt, maar hun gehoor en reukzin compenseren dit ruimschoots. Ze kunnen vrij luid zijn en hun grote, zwarte ontlasting, vol met onverteerde insectenresten, laat duidelijk zien wanneer je een egel op bezoek hebt in je tuin.

Egels in winterslaap

Egels gaan in het najaar in winterslaap afhankelijk van de buitentemperaturen. Om deze periode goed door te komen, is het belangrijk dat ze voldoende vetreserve hebben aangelegd tussen juli en oktober. De term 'winterslaap' is relatief. Ze slapen niet continu en zeker niet wanneer de temperatuur boven de 10°C stijgt. Bijvoederen kan zeker geen kwaad, want als ze onvoldoende vetreserves hebben, zullen ze verhongeren en de winter niet overleven. Zelfs tijdens hun winterslaap worden ze regelmatig wakker en gaan ze op zoek naar voedsel, aangezien ze geen voedselvoorraad aanleggen. Bijvoederen kan met speciaal egelvoer, kattenvoer en rauwe eieren. Vers water is ook belangrijk in droge periodes. 

Wanneer de temperatuur onder de 10°C daalt en het voedselaanbod schaarser wordt, bouwen ze een nest om in winterslaap te gaan. Ze hebben een goed geïsoleerde plaats nodig en maken hun nest in een composthoop of bouwen er zelf één met bladeren en ander droog plantenmateriaal. Je kan de egel helpen door de tuin niet op te ruimen. Laat afgevallen bladeren en dood plantenmateriaal gewoon liggen.

Opgerold in een bolletje op een bed van bladeren of stro begint de egel aan zijn winterslaap. De egel kan zich helemaal oprollen dankzij sterk ontwikkelde spieren, wat uniek is voor zoogdieren. Zijn metabolisme, hartslag en lichaamstemperatuur dalen. De winterslaap kan duren van oktober-november tot maart-april, afhankelijk van de weersomstandigheden. Gedurende deze periode verliest hij 30 tot 40% van zijn lichaamsgewicht. Bij het ontwaken is het goed om opnieuw bij te voederen, zodat hij kan aansterken en weer lichaamsgewicht kan winnen. Hij moet immers in mei klaar zijn voor de paartijd en dan terug in topconditie zijn.

Hoe kan je de egel helpen?

Je kunt van jouw tuin een paradijs maken voor egels door een paar eenvoudige stappen te volgen. De belangrijkste behoeften zijn voedsel, schuilplaatsen en een gemakkelijke toegang tot de tuin.

  • Maak een egelpoortje in jouw bestaande houten tuinafsluiting of graaf een tunnel eronder door.
  • Als je nog geen omheining hebt, overweeg dan een (bloeiende) haag. Hagen bieden goede schuilplaatsen en trekken insecten aan.
  • Creëer een natuurlijke tuin door inheemse planten en struiken te planten. Laat bladeren en ander plantenafval liggen en ruim de tuin niet op in de herfst. Afgevallen bladeren dienen als schuilplaatsen voor insecten en amfibieën en verrijken de bodem van de tuin.
  • Plaats een egelhuis op een beschutte locatie, weg van huisdieren. Je kunt een egelhuis kopen of zelf maken.
  • Zorg altijd voor vers water in een ondiepe schaal en voer de egels bij in het najaar en wanneer ze ontwaken uit hun winterslaap in maart-april. Geef echter geen melk, aangezien egels lactose niet kunnen verteren.
  • Gebruik geen schadelijke insecticiden en andere chemische bestrijdingsmiddelen, aangezien deze het voedsel van de egels kunnen doden. 

  • Laat geen losse netten in de tuin slingeren, want hierin kunnen egels vast komen te zitten.